سرچشمه و ریشه های دورۀ تاریخ انقلاب اسلامی، به ماهیت اسلام، سیره و سنت پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله وسلم) و ائمه اطهار (عليهم السلام)، خصوصاً نهضت عاشورا و نهضت های اسلامی پس از آن بر می گردد.

یکی از قیام هایی که در دوران حیات ائمه اطهار (طبهم السلام)، صورت گرفت، قیام زید بن علی بن الحسین (علیه السلام) و قیام یحیی بن زید و حسین شهیدفخ بود که با اینکه به پیروزی نرسیدند، در شکستن هیمنه کفر و حکومت طاغوت تأثیر بسزایی داشتند و حداقل آن این بود که به مردم فهاماندند این حکومت ها مورد رضایت آل پیغمبر (صلى الله علیه و آله و سلم) نیستند؛ بنابراین این نوع قیامها مورد تأیید ائمه اطهار (علیهم السلام) بودند؛ زیرا آنان برای خدا غضب کرده و برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کرده بودند و اگر پیروز می شدند، حق را به ائمه اطهار (علیهم السلام) می سپردند.

کما اینکه امام صادق (علیه السلام) درباره قیام زید بن علی بن الحسین (علیه السلام) فرمود: ( اگر او پیروز میشد، هر آینه وفا می کرد به آنچه مردم را برای آن فراخوانده بود زیرا خروج زید برای در هم شکستن قدرت حاکم بود نه برای رسیدن خودش به قدرت.) در همین خصوص آقای الوردی، مورخ مشهور اهل سنت میگوید: ( شیعیان نخستین کسانی هستند که تفکر انقلابی و پرچم قیام را در اسلام، ضد ظالم به دوش کشیده اند و همواره نظریات شیعه، روح انقلاب را با خود به همراه داشته است.

عقیده به امامت که شیعیان بدان سخت ایمان دارند، آنها را به انتقاد و اعتراض نسبت به هیئت های حاکم و بالاخره به جبهه گیری در برابر آن ها وامی دارد و این حقیقت در سراسر تاریخ شیعه مشهور است و به عقیدۀ آنها هر حکومتی غاصب و ظالم است ، به هر شکل و در هر قالبی که باشد، مگر آنکه امام معصوم (علیه السلام) یا نایب آن، زمام حکومت را در دست بگیرد. بی تردید واقعه عاشورا یکی از ریشه های انقلاب اسلامی ایران و اصلی ترین آن به شمار می رود.

بسیاری از محققان و تحلیل گران انقلاب اسلامی ایران، عامل مذهب (تشیع) را از قوی ترین و اصلی ترین عواملی دانسته اند که در پیدایش و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نقش بسزایی داشته است.

قیام عاشورا در سال ۶۱ هـ.ق، در دشت نینوا و انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ هـش در ایران هدف مشترکی داشتند، هر چند قیام اول توسط امام معصوم (علیه السلام) و دومی در دوران غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و  توسط نایب ایشان حضرت امام خمینی (رضوان الله علبه) به وقوع پیوست،  اما هدف مشترک آن بر محور سخن امام حسین (علیه السلام) بود که فرمود:( من مرگ در راه حق را جز سعادت، و زندگی با ستمگران را جز ملال و و دلتنگی نمی دانم ) هر چند انقلاب اسلامی و نهضت حسینی در برخی ارکان ، مانند رهبری و حضور مردم وجوه افتراق داشت ، اما وجه شباهت این دو حماسه ، در مبانی اعتقادی و ایدئولوژیک آن هاست.

احیاگری ، امر به معروف و نهی از منکر ، روحیه ایثار و شهادت استکبارستیزی، عدالت خواهی و ظلم ستیزی از ویژگیهای عمده مشترک این دو نهضت به شمار می رود. تحولات و روندهای سیاسی در وقوع انقلاب اسلامی ، شعارها ، سخنرانی ها و بیانیه های انقلابیون و رهبران نهضت ، بیانگر این واقعیت است که میان عناصر مذهبی ، فرهنگ عاشورا و نهضت امام حسین (علیه السلام) ، نقش بسزایی در این زمینه ایفا کرده است.

برحسب اتفاق ،  مردم ایران در سال ۱۳۵۷ نیز همزمان با ماه محرم و عاشورای حسینی بود و شعارهای انقلابیون نیز بر همین مبنا تنظیم و در تظاهرات توسط مردم فرائت می شد.

بنابراین قیام های اسلامی در طول تاریخ ادامه داشت ،انقلاب مشروطه در ۲۱ آذر ۱2۸۵ هش به رهبری آیت الله شیخ فضل الله نوری (رضوان الله علبه) ، نیز یکی از این نهضت های اسلامی بود و ریشه آن نزدیک به انقلاب اسلامی و از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران در قرن بیستم میلادی به شمار می رود که به رهبری امام خمینی(رضوان الله علبه) از همان قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ آغاز و با حضور گسترده مردم از نیمه دوم سال ۱۳۵۶ علنی شد و تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به طول انجاميد و با سرنگونی نظام پادشاهی پهلری ، زمینه روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ایران فراهم شد؛ در استان سیستان و بلوچستان ، علاوه بر آیت الله سید محمد تقی حسینی طباطبایی ، آیت الله کفعمی و سایر علمای بومی ، استقرار روحانیران و سیاسیون تبعیدی به این استان، به ویژه شهرستان زابل ، یکی از رویدادهای مهم انقلاب اسلامی در این استان تلقی می شود؛ زیرا به لحاظ شرایط جغرافیایی و دینی- مذهبی این شهر تبعیدگاه روحانیون و عناصر انقلابی و سیاسی از سراسر کشور بود .

در ایرانشهر نیز آیت الله سید علی خامنه ای (مدظله العالی) حجت السلام راشد یزدی ، حجتی کرمانی و…، در چابهار آیت الله ناصر، مکارم شیرازی و در سراوان آیت الله سید علی اصغر دستغیب در تبعید بودند؛ به همین دلیل مردم این استان در مبارزه با رژیم طاغوت ، آشنایی و آگاهی لازم را پیش از پیروزی انقلاب داشتند؛ به طوری که چند ماه مانده به پیروزی انقلاب ، شهرهای استان به ویژه زاهدان و زابل به کانون مبارزه علیه رژیم شاه تبدیل شد و موج اعتراضات این شهرها را فرا گرفت .

بنابراین در فصل نخست این کتاب ، به وقوع انقلاب مشروطه یا همان انقلاب مشروطیت ، از نگاه یک رویداد سیاسی – اجتماعی در تاریخ ایران پرداخته خواهد شد و در فصل های بعدی، به حضور گسترده تشیع و تسنن در تظاهرات و راهپیمایی ها و نقش مردم استان سیستان و بلوچستان در روند پیروزی انقلاب اسلامی می پردازیم .